De zon schijnt, de bodem droogt en de eerste snee gras lonkt. Negentig procent van het Friese grasland wordt weer gemaaid en als je dat langzaam en van binnen naar buiten doet, spaar je de levens van reeën, hazen, eenden en weidevogels. Toch gebeurt het amper. Waarom eigenlijk niet?
Het was verhelderend, zegt beleidsmedewerker Henk de Jong van de Bond van Friese Vogelwachten (BFVW) over de twee voorlichtingsmiddagen over ‘Faunavriendelijk maaien’ die zijn club vorige week samen met de organisatie Boerennatuur Fryslân hield.
Geen boer vindt het fijn om leven kapot te maaien, weet hij. Maar boerenbelang is niet altijd vogelbelang. De eerste snee gras van het land bevat het meeste eiwit en energie van het hele oogstjaar en net als die snee gemaaid wordt, zit er jong leven in de weilanden.
Als een maaimachine nadert, drukken jonge hazen, reeën, weidevogelkuikens of nestvogels zich instinctief tegen de grond waardoor ze het afleggen tegen moderne maaiers die tot 9 meter breed kunnen zijn.
De eerste snee
Maar de eerste snee móét er af. Op die eerste snee komen koeien de winter door en alles staat of valt met timing. Als het gras uit de eerste en tweede maaironde van onvoldoende kwaliteit is, moet de boer eiwit van buiten kopen, uit Zuid-Amerika bijvoorbeeld. „En dat is no ek wer net de bedoeling”, zegt Bouwe Hoekstra uit Tytsjerk die niet alleen een eigen loonbedrijf heeft, maar ook Fries bestuurder is van de brancheorganisatie Cumela.
Om slachtoffers te voorkomen zou je eigenlijk hooguit 8 tot 10 kilometer per uur moeten rijden, zeggen de pleitbezorgers van faunavriendelijk maaien. Volgens Vlaams onderzoek scheelt dat 70 tot 80 procent dode en gewonde dieren. Ook is het raadzaam om van binnen naar buiten te werken waardoor het wild, als het vlucht, naar de veilige buitenranden wordt gedreven.
‘Wie betaalt dat?’
Tijdens de bijeenkomsten werden de faunavriendelijke tips welwillend in ontvangst genomen. Tot Bouwe Hoekstra het woord nam. Boeren is „noch hieltyd in ekonomyske aktiviteit”, zei hij. Wie betaalt dat twee keer zo langzaam maaien, van binnen naar buiten, met eventueel een infrarode balk als wildredder op de trekker, waardoor je geregeld moet stoppen?
Altijd, voor ze het land op gaan, vragen loonwerkers aan boeren of er leven in zit, of vogelwachters de boel in kaart hebben gebracht, en of er gemarkeerde nesten zijn waarmee ze rekening moeten houden. Maar de opdrachtgever bepaalt, aldus Hoekstra. En als de boekhouding van een melkveehouderij klemt omdat boeren nu bijvoorbeeld geld moeten vrijmaken voor het afvoeren van mest, is de keus snel gemaakt.
Al het loonwerk komt bovendien tegelijk. De eerste snee gras moet eraf en bouwland en maisland wachten ook. Dus hoezo langzamer rijden? Hoezo van binnen naar buiten maaien? Hoezo niet ‘s nachts met machines het land in om de natuur te sparen?
Leeggegeten land
En dan zijn er nog de roofdieren, zei Hoekstra. Als je kuikens en hazen spaart, staan ooievaars, roofvogels, steenmarters, hermelijnen, katten en een keur aan andere predatoren klaar om de haasjes en kuikens op te eten „Dêr sitte wy mei, mar op ien of oare manier meie wy dêr net oer prate.” Rovers vreten het land leeg, zei hij, „mar de boer krijt de skuld”. En dat terwijl de agrarische sector „finaal úthold” is.
Hij vertelt het zoals hij het voelt, zegt Hoekstra. Hij heeft wel eens aan de organisatoren van de BFVW en Boerennatuur Fryslan gevraagd of hij nog wel op bijeenkomsten mocht komen, maar hij blijft welkom. Soms bijna tot zijn eigen verbazing.
De bijdrage van Hoekstra zette alles even op scherp, zegt BFVW-beleidsmedewerker Henk de Jong. „De dilemma’s binne helder.” En ook Boerennatuur-voorzitter Albert van der Ploeg begrijpt dat er met de veranderende mestregels en de zorgen over waterkwaliteit veel in boerenhoofden omgaat.
Levens sparen
Maar met de maaibijeenkomsten wilden ze laten zien wat er in het veld leeft, „en wat dêr wêze kin”. Ze wilden aantonen dat je dierenlevens kunt sparen met behulp van drones, vogelwachters en een infraroodbalk aan de maaimachine.
Het zijn trouwens niet alleen de roofdieren die de weidenatuur parten spelen, zegt Van der Ploeg. „It is en, en, en.” De landbouw is grootschaliger geworden, en het landgebruik is veranderd. Alles draait daarom nu om de communicatie tussen vogelwachters, boeren en loonwerkers. Als je weet dat in een perceel niks zit, kun je vaart maken. „En as der leven yn sit net.”
Maar dat van binnen naar buiten maaien dan? Waarom gebeurt het bijna niet? De meeste machines zijn er niet op gebouwd, weet Van der Ploeg. Vergelijk het met een fietsstuur waaraan rechts een zware tas hangt. „Ast op sa’n fyts sitst wolst rjochtsom. Sa is it ek mei in cyclomaaier.”
Geldgedreven
Er is heus een maaitechniek bedacht om dat ongemak te ondervangen, zegt hij, maar uiteindelijk komt het erop neer dat faunavriendelijk maaien ánders is. En die eerste en tweede snee zijn ‘goud’ voor koeien en melkveehouders. Dan wil je zo weinig mogelijk gras verliezen. Dan is het lastig als je eerst naar het midden moet, waardoor je een baan platdrukt.
Het is wennen, denkt hij. En dan nog blijft anders maaien moeilijk omdat het systeem zo ‘geldgedreven’ is. Boeren verdienen te weinig, zegt Van der Ploeg. Er zijn nog steeds te weinig potten waaruit ze kunnen putten als ze écht in willen leveren voor de vogels.
Zijn tip voor boeren en loonwerkers die onder de huidige omstandigheden het land opgaan? „Leun even oer de hikke”, zegt hij. Luister, kijk naar de lucht, naar het land, „pak it momint”. Besef dat wij maar een klein onderdeeltje zijn in deze wereld en „lit dat yndale”.
Meer is het niet. „It giet om it gefoel, en dan komt it oare ek.”
